انسان موجودي اجتماعي آفريده شده است؛ موجودي كه به ايجاد رابطه و تعامل با ديگران علاقه‌مند است و شايد بتوان گفت كه بدان نياز دارد. يكي از روش‌هاي ارتباط انسان، از طريق ميهماني است. انسان‌هاي تمام جهان براي ملاقات و ديدن همديگر ميهمان مي‌شوند و يا ميهماني برپا مي‌كنند. برخي از ملل جهان نيز به مهمان نوازي شهره‌اند و اين سنت نيكو از فضايل آن ملتها برشمرده مي‌شود. اسلام نيز به عنوان يك آيين توحيدي كه نقايص زواياي زندگي بشر را مورد دقت قرار داده و برنامه مربوط بدان را مشخص كرده است، بر موضوع مهماني و صله رحم تاكيد مي‌كند. در احاديث و روايات مختلف فضايل بي‌شمار دنيوي و اخروي براي امر صله ‌رحم برشمرده مي‌شود كه انعكاس اين تاكيدها و سفارش‌ها را مي‌توان در آيين‌ها و سنن ملل مسلمان يافت. در ميان مردمان كشورهاي اسلامي، ايرانيان متدين نيز به ميهمان نوازي خود افتخار مي‌كنند. در هر شهر و روستاي كشورمان كه پاي بنهي، روح ميهمان دوستي در آن جاري است و لااقل مردم خود را به اين روحيه مي‌شناسند و بدان افتخار مي‌كنند. آذربايجاني‌ها مانند ساير هموطنان خود به موضوع مهمان و مهمان نوازي حساسيت ويژه‌اي قايلند. مردم اين ديار مهمان را با واژه «قوناق» مي‌شناسند و در زبان تركي آذربايجاني مي‌توان واژه‌هاي ديگري چون قوناقلئق(ميهماني)، قوناق اتاقي (اتاق ميهمان)، قوناق باجي و... يافت كه در ساختار و تركيب آنها كلمه قوناق به كار رفته است. در ادبيات فولكولوريك اين خطه نيز مي‌توان اشعار، امثله و ترانه‌هاي بسياري يافت كه در خصوص مهمان و ميهماني بيان شده‌اند. آذربايجاني‌ها اعتقاد دارند كه «قوناقئن روزي‌سي اوزوندن قاباق گلر» (روزي ميهمان قبل از خودش مي‌آيد) و گاه به شوخي اظهار مي‌كنند: «قوناق قوناقي ايسته‌مز، ائواييه سي هئچ بيرين» (ميهمان از ميهمان خوشش نمي‌آيد، صاحب خانه از هيچكدام). شهريار نيز در بند نه منظومه حيدربابايه سلام خود، از شيريني ميهماني رفتن دوران كودكي‌اش ياد مي‌كند كه مانند خوابي شيرين در ذهن او باقي مانده و بر روح و روانش اثر گذاشته است. «شنگل اوا يوردي عاشيق آلماسي / گاه داگئدوب اوردا قوناق قالماسي/ داش آتماساي، آلما، هيوا سالماسي/ قالئب شرين يوخي كيمي ياديمدا / اثر قويوب روحيمرا، هرزاديمدا» اما مردم آذربايجان برخي چيزها را نيز نماد و يا خبر آمدن مهمان مي‌پندارند. احترام به مهمان در ميان مردمان اين ديار تا حدي است كه هميشه بهترين چيزهاي خانه براي مهمان در نظر گرفته مي‌شود «قوناق اتاقي» يا اتاق مهمان اكثرا زيباترين و بهترين و گاه بزرگترين اتاق هر خانه محسوب مي‌شود كه بهترين وسايل خانه، ‌بهترين فرش‌ها و پتوها و... در آن اتاق گذاشته مي‌شود. حتا خانواده‌هاي آذربايجاني معمولا رختخوابها، ظروف و مواد غذايي مخصوصي را براي مهمان در نظر مي‌گيرند. قوناقلئق يا ميهماني نيز انواع مختلفي دارد كه در زمان‌ها و مكانهاي متفاوتي برگزار مي‌شود. اعياد ملي ـ مذهبي مثل عيد نوروز، عيد فطر، عيد قربان، ‌عيد غديرخم و... ازجمله زمان‌هاي برپايي سنت نيكوي صله ‌رحم است. بيشترين مهماني‌ها نيز در روزهاي عيد برپا مي‌شود. عيد غدير عيد مخصوص سادات است و مردم در اين روز مهمان خانه سلاله رسول خدا (ص) مي‌شوند. اين عيد و مهماني مخصوص آن، علي الخصوص در تبريز، بسيار گرامي داشته مي‌شود. سي روز ماه مبارك رمضان نيز زمان مناسبي براي مهماني دادن است؛ البته مهماني‌هاي اين ايام جنبه مذهبي دارد و از آن با نام افطاري يا «اروج آشما» ياد مي‌شود. در برخي مناطق آذربايجان مردم همه 30 روز ماه مبارك رمضان را يا مهماني مي‌روند يا مهمان دارند. در روزهاي تعطيل مثل پنج‌شنبه و جمعه‌ها نيز بازار مهماني در خانه بزرگترها گرم گرم است و دخترها و پسرها و عروس‌ها و دامادها ميهمان خانه پدر و مادر مي‌باشند. «آياغ آشما» يا پاگشا مهماني مخصوص زوجهاي جوان است كه به تازگي پيوند مقدس زناشويي را بسته‌اند. اين مهماني از سوي نزديكترين فاميل‌هاي عروس و داماد جوان صورت مي‌پذيرد و در آن هدايايي براي اين زوج‌ها در نظر گرفته مي‌شود و هدف از آن آشنايي هر چه بيشتر فاميل با عروس يا داماد جوان مي‌باشد. جشن عروسي و تولد، چهارشنبه سوري، شب چله، عزاداري، سفره‌هاي مذهبي، مرثيه و... از ديگر زمانهاي برپايي سنت صله رحم مي‌باشند. در تابستان و موقع برداشت محصولات باغي يا جاليزي نيز از طرف صاحب باغ و جاليز گاهي ميهماني‌هايي در باغات برپا مي‌شود. «الله قوناغي» يا ميهماني خدا عنواني است كه به خواستگار اطلاق مي‌شود. وقتي فردي به خواستگاري مي‌رود زماني كه صاحب خانه سؤال مي‌كند شما كيستيد؟ او در جواب مي‌گويد: الله قوناغي؛ يعني ميهمان خدا. قوناق باجي نيز نام يك بازي سنتي است كه در بين كودكان آذربايجاني مخصوصا دخترها از محبوبيت ويژه‌اي برخوردار است. طي اين بازي كودكان اين خطه رسم و رسوم مهمان نوازي را ياد مي‌گيرند و معمولا يك نفر به‌عنوان ميزبان و ديگري به‌عنوان ميهمان ايفاي نقش مي‌كنند. قوناق يا ميهمان در اين خطه با عباراتي چون خوش گلميسيز صفاگتيرميسيز (خوش آمدي صفا آورديد)، بويوروز (بفرماييد) استقبال و با عباراتي چون آيا قلارئز آغرئماسين (پاهايتان درد نكند) خوش گلديز (خوش آمديد) و... بدرقه مي‌شود.