قلعه کوردشت(کردشت)
این قلعه در چند کیلومتری شرق جلفا، در ساحل جنوبی رود ارس و در اراضی روستای کردشت از محال دیزمار قرهداغ ساخته شد. عباس میرزای نایب السلطنه عامل و حامی اصلی ساخت این بنای دفاعی میباشد.
عملیات ساخت قلعه در فصل بهار آغاز میگردد چراکه آب و هوای سرد و کوهستانی منطقه امکان هر گونه ساخت و ساز را ناممکن میساخت.
موقعیت جغرافیایی کردشت آن را به مناسبترین مکان برای ساخت این قلعه میدل نموده بود. این منطقه باریکهای مابین دره رود ارس و کوهستانهای جنوبی این رود محسوب میشد. از طرف دیگر کردشت به میدان نبردهای ایران و روس نزدیکتر بود. پس انتخاب این مکان برای قلعهسازی کاملاً تعمدی بوده است. حتی عبدالرزاق دنبلی نیز بر این واقعیت اشاره مینماید:
«... مقرر شده بود که در کوردشت دزمار قلعه که یک طرف آن رود ارس باشد بنا شود ...»
در واقع رود ارس بر نفوذناپذیری قلعه میافزود و امکان مقابله با دشمن را دوچندان مینمود. نیروهای ایرانی میتوانستند به راحتی بر ارتفاعات کردشت قرار بگیرند و نیروهای روس را که قصد عبور از دره رود ارس را داشتند مورد هدف گلولههای توپ و تفنگ قرار دهند.
همچنین رود ارس به عنوان یک منبع غنی آب، تصور هر گونه بیآبی در قلعه را از بین میبرد و بدین ترتیب مشکل آب در دوران مقاومتهای طولانی مدت را مرتفع میساخت.
حتی برخی عقیده دارند که این قلعه بر روی بقایای قلعهای اوراتویی ساخته شده و در قبل از دوران قاجار، پیشینیان نیز بر اهمیت این منطقه برای قلعه سازی پی برده بودند. واژه دیزمار نیز تداعیگر عنوان دژ است. این وجه تسمیه مؤیّد وجود قلعههای متعددی در این بخش از آذربایجان در گذشتههای دور و پیش از دوران قاجار میباشد.
نکته جالب دیگر اینکه منابع تاريخي دوران مغول، از وجود قلعهای بنام دزمار در ناحیه اردوباد و در ساحل رود ارس خبر میدهند.
منابع از فعالیت مهندسان «فرنگی» و «ایرانی» در ساخت این قلعه سخن به میان آوردهاند و با بیان اینکه در زمان درماندگی مهندسان رهنمودهای عباس میرزا به فریاد آنان میرسید و در پیشبرد امر تاثیر مینهاد؛ نقش و جایگاه شاهزاده قاجار را در روند ساخت و ساز این سازه دفاعی بسی بزرگ تر جلوه دادهاند. به هر حال چنین اشارههایی در منابع دوران قاجار بیانگر این حقیقت است که عباس میرزا نظارت کاملی بر ساخت قلعه کردشت داشته و به عنوان یک کارفرما از نزدیک فعالیت مهندسان وکارگران تحت فرمان خود را کنترل نموده است.